Olsztyn to kolejna miejscowość na Szlaku Kopernikowskim, to tutaj przy Wysokiej Bramie można rozpocząć pieszą wędrówkę, poznając budowle pamiętające czasy astronoma czy te powstałe dla jego upamiętnienia.
 |
| Wysoka Brama, fot. Dorota Chabko |
W Olsztynie Mikołaj Kopernik bywał jako wizytator kapituły warmińskiej już w 1511 r. Jednak najpoważniejsze obowiązki spadły na Kopernika w momencie, gdy Kapituła w listopadzie 1516 r. powierzyła kanonikowi funkcję administratora dóbr na okres trzech lat. Kopernik zamieszkał wówczas w Olsztynie na zamku i z tego miejsca systematycznie podróżował po wszystkich komornictwach należących do Kapituły Warmińskiej. Dokonywał lokacji na opuszczonych gospodarstwach, osadzał nowych dzierżawców, rozstrzygał spory, leczył i prowadził badania naukowe. Świadectwem działań lokacyjnych
jest rękopis pt. "Lokacje
łanów opuszczonych", w którym znalazły się zapisy dotyczące wizyt w 43.
warmińskich wsiach. Kopernik intensywnie dbał o odbudowę Warmii po zniszczeniach wojennych. To w Olsztynie powstała rozprawa o reformie pieniądza pod tytułem "Rozmyślania", jak również późniejszy, znany traktat Kopernika o monetach. Astronom opuścił Olsztyn w 1519 r. by wrócić do Fromborka. Jednak gdy Frombork zostaje podpalony przez Krzyżaków, ponownie osiada na zamku w Olsztynie. Z tego okresu na północnej ścianie zamku, na pierwszym piętrze krużganku, zachowały się wykresy do badań astronomicznych wykonane przez samego Kopernika. Ponadto Astronom ponownie pełnił opiekę nad dobrami Kapituły, czynił też starania nad przygotowaniem zamku do obrony przed atakiem wojsk krzyżackich, dzięki czemu zamek stał się twierdzą nie do zdobycia. Kopernik zakończył pełnienie urzędu administratora dóbr Kapituły Warmińskiej w 1521 r. Jednak przez
kolejne dwadzieścia lat odwiedzał miasto nad Łyną jeszcze
wielokrotnie.
W zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki w Olsztynie znajdują się takie unikaty książkowe, jak:
- Mikołaj Kopernik, Lokacje łanów opuszczonych
- Wojciech Krzysztof Szalkiewicz, Mikołaja Kopernika rozmyślania nad monetą
- Jerzy Sikorski, Mikołaj Kopernik na Warmii
- Jerzy Sikorski, Mikołaj Kopernik w Olsztynie
 |
| Zamek w Olsztynie |
Co należy zobaczyć będąc w Olsztynie?
Miejsc takich jest wiele, dlatego zaproponuję tylko nieliczne, powiązane z astronomią i postacią Mikołaja Kopernika. Niewątpliwie jako pierwszy na tej liście będzie zamek kapituły warmińskiej - obecnie siedziba Muzeum Warmii i Mazur. To w zamkowych krużgankach można zobaczyć unikatową na skalę światową, wspomnianą już, własnoręcznie przez Kopernika wykonaną tablicę astronomiczną. By poznać metodę obserwacji przy pomocy tej tablicy, proponuję sięgnąć po książkę Janusza Pagaczewskiego "Obserwatoria Mikołaja Kopernika na Warmii". Autor w ciekawy i bardzo prosty sposób wyjaśnia metodę, czas i miejsce prowadzonych przez astronoma badań. Opuszczając mury zamku, warto zatrzymać się u jego bram by zrobić pamiątkowe zdjęcie przy znajdującej się tam rzeźbie Mikołaja Kopernika i przejść do zamkowego parku, gdzie zobaczymy popiersie uczonego, odsłonięte w 1916 r. Następnym obowiązkowym punktem na trasie Szlaku Kopernikowskiego w Olsztynie jest obserwatorium astronomiczne. Znajduje się ono w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 r. na najwyższym wzniesieniu dawnego Olsztyna. Na poszczególnych piętrach wieży można zapoznać się z rozwojem astronomii, dokonać obserwacji nieba czy zobaczyć panoramę miasta... Nieopodal obserwatorium astronomicznego jest planetarium, to tu możemy udać się w wirtualną podróż kosmiczną, by poznać sekrety gwiaździstego nieba, zjawisk astronomicznych czy poznać tajemnice natury.
Będąc w Olsztynie, oprócz miejsc bezpośrednio związanych z astronomią czy Mikołajem Kopernikiem, koniecznie należy zobaczyć budynki z gotyckim rodowodem. Są to między innymi: bazylika św. Jakuba Apostoła, kościół św. Wawrzyńca, Stary Ratusz, Wysoka Brama oraz fragmenty murów miejskich. Poza tym zachowały się m.in.: Kaplica Jerozolimska z XVI w., siedem kościołów i kaplic z XIX i początku XX w. oraz dom przedpogrzebowy gminy żydowskiej.
Miejsc takich jest wiele, dlatego zaproponuję tylko nieliczne, powiązane z astronomią i postacią Mikołaja Kopernika. Niewątpliwie jako pierwszy na tej liście będzie zamek kapituły warmińskiej - obecnie siedziba Muzeum Warmii i Mazur. To w zamkowych krużgankach można zobaczyć unikatową na skalę światową, wspomnianą już, własnoręcznie przez Kopernika wykonaną tablicę astronomiczną. By poznać metodę obserwacji przy pomocy tej tablicy, proponuję sięgnąć po książkę Janusza Pagaczewskiego "Obserwatoria Mikołaja Kopernika na Warmii". Autor w ciekawy i bardzo prosty sposób wyjaśnia metodę, czas i miejsce prowadzonych przez astronoma badań. Opuszczając mury zamku, warto zatrzymać się u jego bram by zrobić pamiątkowe zdjęcie przy znajdującej się tam rzeźbie Mikołaja Kopernika i przejść do zamkowego parku, gdzie zobaczymy popiersie uczonego, odsłonięte w 1916 r. Następnym obowiązkowym punktem na trasie Szlaku Kopernikowskiego w Olsztynie jest obserwatorium astronomiczne. Znajduje się ono w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 r. na najwyższym wzniesieniu dawnego Olsztyna. Na poszczególnych piętrach wieży można zapoznać się z rozwojem astronomii, dokonać obserwacji nieba czy zobaczyć panoramę miasta... Nieopodal obserwatorium astronomicznego jest planetarium, to tu możemy udać się w wirtualną podróż kosmiczną, by poznać sekrety gwiaździstego nieba, zjawisk astronomicznych czy poznać tajemnice natury.
Będąc w Olsztynie, oprócz miejsc bezpośrednio związanych z astronomią czy Mikołajem Kopernikiem, koniecznie należy zobaczyć budynki z gotyckim rodowodem. Są to między innymi: bazylika św. Jakuba Apostoła, kościół św. Wawrzyńca, Stary Ratusz, Wysoka Brama oraz fragmenty murów miejskich. Poza tym zachowały się m.in.: Kaplica Jerozolimska z XVI w., siedem kościołów i kaplic z XIX i początku XX w. oraz dom przedpogrzebowy gminy żydowskiej.
 |
| Stary Ratusz, siedziba biblioteki, fot. Dorota Chabko |
Będąc w Olsztynie warto zajrzeć do Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, której część zbiorów znajduje się we wspomnianym, gotyckim Starym Ratuszu! Budynek ma doskonałą lokalizację. Znajduje się w centrum starego miasta, w otoczeniu starych kamieniczek. To tutaj można wypożyczyć proponowane przez nas książki, ale też podziwiać ośle grzbiety na zabytkowej części murów biblioteki, czy zegary słoneczne stanowiące atrakcję turystyczną tego miejsca. Zapraszam!
Przed podróżą warto zapoznać się z historią regionu i miasta wypożyczając z naszych zbiorów:
- Stanisław Piechocki, Dzieje olsztyńskich ulic
- Mieczysław Wieliczko, Olsztyn
- Od Bet Tahary do Domu Mendelsona: projekt Ericha Mandelsona w rodzinnym Olsztynie
- Jadwiga Biała, Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne
Podążając śladami Kopernika w kolejnym miesiącu zapraszam do Brąswałdu, Dywit i Dobrego Miasta.
Dorota Chabko
