Co czytać?: Niemcy od A do Z - J jak jodeln czyli jodłować

Jodłowanie przywodzi na myśl piękny widok alpejskich hal, smak bawarskiego piwa i zapach pieczonej golonki. Czym jest i skąd pochodzi ten niepowtarzalny śpiew?

Jodłowanie jest charakterystycznym elementem tradycyjnej muzyki ludowej podgórza Alp. Jego początki nie są do końca znane, najprawdopodobniej jednak pasterze wykształcili ten zaśpiew do komunikacji miedzy blisko położonymi osadami oraz do nawoływania stad bydła i owiec rozproszonych na górskich halach. Wysokie, majestatyczne stoki Alp są terenem z niezwykłą akustyką, co wykorzystali zamieszkujący ten obszar pasterze. Dieter Ringli, wykładowca w Wyższej Szkole Muzycznej w Lucernie twierdzi, że „istnieją pisemne dowody jodłowania już w XVIII wieku w niemieckojęzycznym regionie alpejskim. Najwcześniejszy zapis tego charakterystycznego nawoływania pochodzi z 1545 roku ze szwajcarskiego Appenzell”. Określenie „jodłowanie” pochodzi natomiast z Frankonii i niemieckojęzycznego regionu Dunaju, zostało użyte po raz pierwszy w XVII i XVIII wieku (Deutsches Wörterbuch der Brüder Grimm).

Tradycyjne jodlowanie jest rodzajem śpiewu bez użycia słów, polega na częstej zmianie intonacji z niskiej na wysoką, z rejestru piersiowego na rejestr głowowy. Obecnie jodłowanie znacznie częściej możemy spotkać w tawernach i na licznych festiwalach niż na górskich pastwiskach. Jodłowanie zostało wprowadzone na sceny europejskie w ramach trendu na jodłowanie, który rozpoczął się około 1800 roku w Wiedniu. Dziś jodłowanie najczęściej spotykamy w kontekście muzyki ludowej austriackiego Tyrolu, występuje również w Szwajcarii oraz niemieckiej Bawarii oraz Turyngii. Wielu słuchaczy nie zdaje sobie sprawy, że te przeciągłe, na pozór niezrozumiałe połączenia dźwięków zazwyczaj opowiadają jakąś historię o górach, ludowych wierzeniach lub o miłości... Teksty "jodłowanych piosenek" są zazwyczaj w języku niemieckim, a dokładniej jego austriackim lub szwajcarskim dialekcie. Co wcale nie ułatwia zrozumienia tekstu…

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych wykonawców jest bawarski „król jodeł” Franzl Lang oraz Amerykanin Wylie Gustafson. Obecnie wielu muzyków często łączy tradycyjne jodłowanie z współczesną muzyką inspirowaną muzyką ludową. Przykładem takich artystów jest Christine Lauterburg ze Szwajcarii lub Niemiec Thomas Hauser.

Niemałą atrakcją dla fanów tego niezwykłego stylu śpiewania są coroczne zawody jodłowania, które odbywają się m.in. w Górach Harzu w Altenau, Altenbrak i Hesserode. Zawody te promują dziedzictwo kulturowe regionu, dlatego jednym z warunków uczestnictwa jest tradycyjny strój harzański. Artyści walczą o tytuł "Harzer Jodlermeister" (harzańskiego mistrza jodłowania) lub "Harzer Jodlermeisterin" (harzańskiej mistrzyni jodłowania).

Występy jodlarzy są również nieodłącznym elementem największego festiwalu piwa Oktoberfest.

Czy jodłować każdy może? Sztuka jodłowania wydaje się dla przeciętnego odbiorcy bardzo trudna, jednak Stephan Schüpbach, założyciel dwóch zespołów jodlarzy „Chörli Beinwil” oraz „Jodlerclub Echo vom Lindenberg Üzwil” przekonuje, że jodłowania może nauczyć się każdy, kto posiada podstawowe umiejętności wokalne, ostrzega że nie jest to jednak łatwe. Kto ma odwagę (i nieco talentu wokalnego), może spróbować swoich sił na kursach jodłowania lub… iść na studia jodłowania!

Ciekawostki:
- rekord świata w jodłowaniu (ciągłym) należy do Andrei Wittmann z Bawarii i wynosi 15 godzin 11 sekund;
- najszybciej jodłującą artystką jest Uschi Bauer. 13 października 2020 roku pobiła rekord świata z 24 nutami jodłowania w ciągu jednej sekundy;
- studia z jodłowania, a w zasadzie studia z "alpejskich technik wokalnych" można odbywać od 2019 roku na Uniwersytecie Nauk Stosowanych i Sztuki w Lucernie;
- w latach 90. powstał alpejski rock, a jego pionierem jest Austriak Hubert von Goisern znany jako jodłujący rockman.